Edukacja proekologiczna w szkole podstawowej

Co może zrobić szkoła, by realnie wspomóc rodziców w procesie wychowania przyrodniczego dziecka, w zgodzie z etyką ekologiczną?

Wiedza na temat ochrony środowiska zarazem rozwija wrażliwość dziecka na piękno przyrody i wzbudza poczucie odpowiedzialności za utrzymanie jej naturalnego charakteru. Ponadto uczy, w jaki sposób na co dzień racjonalnie korzystać z ograniczonych zasobów naturalnych. Holistyczny charakter kształcenia ekologicznego w połączeniu z plastyczną psychiką dziecka sprzyja kreowaniu w młodym pokoleniu właściwych postaw emocjonalnych, a co za tym idzie — wychowania go w zgodzie z systemem wartości humanistycznych.

Założenia dydaktyczne i wychowawcze edukacji ekologicznej

Szkoła i dom funkcjonują równolegle, jako uzupełniające się autorytety. W kontekście edukacji proekologicznej misją nauczyciela jest wspieranie rodziców w budowaniu pozytywnych doświadczeń dziecka w kontakcie z przyrodą. To celowe, planowe i systematyczne działanie ukierunkowane zarówno na przekazywanie wiedzy, jak i umacnianie przyjaznych postaw oraz szacunku dla świata przyrody. W tym między innymi:

• edukowanie o złożoności powiązać w środowisku, także pomiędzy organizmami,
• wskazywanie przykładów pozytywnych i negatywnych zachowań w kontakcie z przyrodą,
• wskazywanie właściwych postaw wobec zasobów naturalnych Ziemi,
• rozwijanie umiejętności samodzielnego pogłębiania wiedzy o środowisku na postawie własnych obserwacji.

Przede wszystkim poprzez obserwowanie środowiska — jego badanie (przewidywanie, wyjaśnianie, opisywanie, ocenianie) — dziecko nabywa, a także intensywnie pogłębia wiedzę o otaczającym go krajobrazie. W rezultacie między innymi: zna nawyki kultury ekologicznej, potrafi dostrzec zależności pomiędzy stanem środowiska a jakością życia, jest świadome moralnej odpowiedzialności za ochronę dóbr przyrody.

Formy nauczania stosowane w odniesieniu do edukacji ekologicznej

Realizacja wytycznych programu wczesnoszkolnej edukacji proekologicznej bezpośrednio zależy od nauczyciela. Solidny warsztat metodyczny w połączeniu ze zdolnościami organizacyjno-wychowawczymi poparte doświadczeniem pozwalają w sposób przemyślany, a co najważniejsze efektywny, propagować wiedzę o środowisku naturalnym z wykorzystaniem technik aktywizujących wyobraźnię dziecka uczącego się w klasach I-III.  Stosowane naprzemiennie, dają mu możliwość wszechstronnego rozwoju.

Podstawą są lekcje organizowane na świeżym powietrzu w formie wycieczek, zielonych szkół, ścieżek dydaktycznych. Dzięki nim uczeń jednocześnie poznaje najbliższe otoczenie – środowisko lokalne – i umacnia więzi z nim. Uczenie się o przyrodzie w bezpośrednim kontakcie z nią jest bardziej interesujące dla dziecka, ponieważ stymuluje teoretyczną wiedzę i przekuwa ją w praktyczne umiejętności koncentrujących się na ochronę i poprawę jakości środowiska. Pozytywny rezultat przynoszą lekcje praktyczne, zarówno o charakterze  doraźnym (np. dokarmianie ptaków w okresie zimowym), jak i systematycznym (np. opieka nad klasowym kwietnikiem, segregacja śmieci). Inną, równie skuteczną, techniką jest motywowanie ucznia do aktywnego zaangażowania w akcje proekologiczne – ogólnopolskie (np. Listy dla Ziemi) i globalne (Światowy Dzień Ziemi).

Edukacja ekologiczna to nie zajęcia w szkolnych ławkach, ale działanie praktyczne i stwarzanie uczniowi sytuacji, kiedy samodzielnie dochodzi do określonych zasad postępowania zgodnych z etyką ekologiczną. Dzięki ścisłej współpracy pomiędzy szkołą a domem rodzinnym, dziecko staje się pełnowartościowych partnerem dorosłych w walce o ochronę środowiska naturalnego.