Kompetencje nauczyciela w pobudzaniu rozwoju dziecka

Osobowość Nauczyciela

Najważniejszym spośród rozmaitych czynników, które decydują o efektywności i jakości pracy w przedszkolu, jest bez wątpienia nauczyciel. Wielu autorów podkreśla jak bardzo znacząca jest rola nauczyciela. Zatem w jakich kategoriach pojęciowych należy opisywać wartościowego nauczyciela?

Na istotę „duszy nauczycielstwa”, według J. Wł. Dawida, składają się takie cechy nauczyciela, jak: poczucie obowiązku i odpowiedzialności,  miłość dusz ludzkich, potrzeba doskonałości, moralna odwaga oraz wewnętrzna prawdziwość. W rozprawie Co to jest talent pedagogiczny  Z. Mysłakowski zauważa, że  dominującą cechą talentu pedagogicznego jest otwartość, jej tło stanowią: instynkt rodzicielski, żywość wyobraźni, nastawienie psychiki na zewnątrz oraz zdolność do wyrażania uczuć. Natomiast według S. Szumana, dwa składniki tworzą osobowość idealnego nauczyciela: pierwszym jest to, co nauczyciel wychowawca posiadał oraz co ma do rozdania, z kolei drugim – metoda rozładowania, szczególnie umiejętność oddziaływania na innych. „Bogata osobowość, dojrzały charakter, wielka wiedza i piękna dusza nie stanowią jeszcze talentu, podobnie jak umiejętność oddziaływania, zdolności agitacyjne lub kontaktowość. Dopiero harmonijne współwystępowanie obydwu elementów warunkuje pełną osobowość nauczyciela” (Okoń)[1].

Kompetencje, jakie powinien posiadać każdy Nauczyciel

Kompetencje charakteryzują kwalifikacje ludzi w poszczególnych zawodach, są również unikalną gwarancją dobrej roboty oraz osiągania sukcesów. Zatem profesjonalistami mogą być jedynie ludzie o wysokich i określonych kompetencjach

Pojęcie „kompetencje” używane jest w co najmniej dwóch znaczeniach: po pierwsze, są stawiane na równi z kwalifikacjami, po drugie natomiast termin ten oznacza zakres uprawnień.

Kompetencja – to:

• „zdolność i gotowość do wykonywania zadań na określonym poziomie” (wg. O. H. Jekinsa),
• „wyuczalna umiejętność robienia rzeczy dobrze, sprawności niezbędne do radzenia sobie z problemami” (wg. D. Fontany),
• „szczególna właściwość, wyrażająca się w demonstrowaniu na wyznaczonym przez społeczne standardy poziomie, umiejętności adekwatnego0zachowania się, w świadomości potrzeby i konsekwencji takiego0właśnie zachowania oraz w przyjmowaniu na siebie odpowiedzialności za nie” (Czerepaniak-Walczak)[2].

Najtrafniejsza jednak okazuje się być definicja, wg której kompetencja – to harmonijna kompozycja wiedzy, sprawności, rozumienia i0pragnienia (Czerepaniak-Walczak). Wyraża ją także myśl: pragnę to0zrobić dobrze.

Najczęściej wyróżnia się trzy grupy kompetencji nauczyciela:

• kompetencje merytoryczne – dotyczą zagadnień nauczanego przedmiotu – nauczyciel jest doradcą przedmiotowym0oraz ekspertem,
• kompetencje dydaktyczno – metodyczne – dotyczą warsztatu ucznia oraz nauczyciela, a zatem technik0i metod uczenia się oraz nauczania, przede wszystkim aktywizujących, projektowych oraz pracy grupowej – nauczyciel pełni tutaj0rolę doradcy dydaktycznego,
• kompetencje wychowawcze – dotyczą różnorodnych sposobów oddziaływania0na uczniów; zaliczamy do0nich: nawiązywanie kontaktów, umiejętności komunikacyjne0oraz rozwiązywanie problemów danego wieku rozwojowego itp. – nauczyciel jest0tutaj doradcą życiowym oraz wychowawczym (Taraszkiewicz)[3].

Do głównych obszarów kompetencji należą:

• wiedza przedmiotowa nabywana na etapie studiów pedagogicznych lub studiów podyplomowych: przygotowanie pedagogiczne
• przekazywanie wiedzy przedmiotowej nabytej na specjalności studiów pedagogicznych (np.: Zintegrowana edukacja przedszkolna i wczesnoszkolna, Oligofrenopedagogika, Nauczanie Chemii, Matematyki itp.
• kierowanie klasą,
• rejestrowanie oraz ocenianie postępów poszczególnych uczniów,
• dalsze samodoskonalenie zawodowe (Cohen, Manion, Morisson).

S. Dylak natomiast wyróżnia trzy grupy kompetencji:

• kompetencje bazowe – pozwalają na porozumiewanie się nauczyciela z dziećmi oraz współpracownikami,
• kompetencje konieczne – to takie, bez których osoby będące nauczycielami nie mogłyby owocnie wypełniać zadań edukacyjnych. Zaliczamy do nich kompetencje:

• autokreacyjne – nauczyciel jest autorem własnej wiedzy pedagogicznej,
• realizacyjne – nauczyciel realizuje listę zadań edukacyjnych,
• interpretacyjne – nauczyciel działa zawsze adekwatnie do określonych sytuacji.

• kompetencje pożądane – to takie, które są bardzo pomocne w realizacji zawodu nauczyciela. Zaliczamy do nich: umiejętności oraz zainteresowania związane ze sztuką, sportem, życiem społecznym, itp[4].

Podejście Nauczyciela do pracy z dziećmi

Zasadniczy wpływ na proces rozwoju dziecka wywiera nastawienie nauczyciela, który oddziałuje na nie z dużą wyrazistością. Zatem niewątpliwie dominującą i zarazem najważniejszą cechą osobowości dobrego nauczyciela jest umiejętność wymowności. Równie wysoko cenioną wartością nauczyciela jest uczciwość, która wyraża się w jednakowym traktowaniu wszystkich wychowanków. Zasadniczymi cechami dobrego nauczyciela jest radość życia, troskliwość, pamięć wzruszeń i przeżyć oraz wczuwanie się w psychikę dziecka. Nauczyciel musi być akceptowany przez dzieci oraz przyjaźnie do nich nastawiony. Radosny oraz pogodny nauczyciel stwarza wokół siebie pozytywny nastrój i poczucie bezpieczeństwa. Sympatyczny oraz przyjazny stosunek do dzieci umożliwia przywiązanie oraz odwzajemnienie uczuć. Niezwykle ważne znaczenie dla zrozumienia problemów dzieci oraz ich głębszego poznania ma łatwość nawiązywania kontaktów i otwartość[5].

Do cech osobowości, które winien posiadać dobry nauczyciel przedszkola, możemy dodatkowo zaliczyć: troskliwość, serdeczność, zrozumienie, miłość oraz szacunek do dzieci, zdolność kształtowania charakteru dziecka i zainteresowanie jego osobą, wyrozumiałość, uczciwość, konsekwencja, cierpliwość, sumienność oraz uczciwość, opanowanie, skromność, altruizm, inwencja twórcza, zdolność owocnego wykorzystania wiedzy, działalność społeczna, sumienność, błyskotliwość oraz wiara we własne możliwości. Kompetentny nauczyciel winien stawiać dobro dziecka, jako dobro priorytetowe. Według Józefa Stefanovica: „Uczniowie są takimi, jaka jest osobowość nauczyciela, i takie są również rezultaty jego wychowania i nauczania”.