Rozwijanie kompetencji cyfrowych uczniów i nauczycieli. Bezpieczne i odpowiedzialne korzystanie z zasobów dostępnych w sieci

W jaki sposób szkoła wspiera rodziców w procesie edukacji dziecka z zakresu bezpieczeństwa oraz etycznego zachowania w Internecie?

Kluczowe elementy bezpieczeństwa ucznia w Internecie:

• profesjonalna infrastruktura informatyczna na poziomie sprzętowym i programistycznym,
• przemyślane standardy reagowania na zagrożenie i pojawienie się nadużyć,
• kompetentny personel,
• polityka bezpieczeństwa.

Choć zadaniem szkoły nie jest zdjęcie z rodziców odpowiedzialności za wychowanie dzieci, to biorąc pod uwagę, jak wielu z nich nie wie, w jaki sposób pociecha korzysta z Internetu, zobowiązana jest do przygotowania dzieci oraz młodzieży do samodzielnego funkcjonowania w sieci. Zagwarantowanie uczniom bezpieczeństwa w wirtualnej rzeczywistości stanowiącej wymagające środowisko — różnorodne, podlegające ciągłym i dynamicznym zmianom — wymaga przemyślanych rozwiązań w zakresie infrastruktury technicznej oraz organizacji.

Profesjonalna infrastruktura informatyczna na poziomie sprzętowym i programistycznym

Szkolna infrastruktura sieciowa powinna przede wszystkim zapewniać swobodny i w pełni bezpieczny dostęp do Internetu wszystkim osobom przebywającym na terenie szkoły bez wyjątku — personelowi, uczniom — w trakcie zajęć oraz pomiędzy nimi.  „Bezpieczny” oznacza tutaj także „zarządzalny”. Każdy użytkownik logujący się do sieci powinien zostać przekierowany do spersonalizowanej przestrzeni roboczej VLAN (z ang. Virtual Local Area Network) z materiałami, których treść różni się w zależności od grupy odbiorców – uczniowie, grono pedagogiczne, pracownicy administracyjni – i przeznaczenia – publiczne, dydaktyczne, administracyjne.

Przemyślane standardy reagowania na zagrożenie i pojawienie się nadużyć:

• filtrowanie treści,
• bezpieczny dostęp do WiFi,
• bezpieczny dostęp do dokumentacji szkolnej.

Szkoła jako specyficzny dostawca usług internetowych zobligowana jest do reakcji w sytuacji ewentualnych nadużyć (np. noszących znamiona cyberprzemocy) i szybkiej identyfikacji sprawcy, co jest możliwe wyłącznie dzięki monitoringowi aktywności użytkowników w sieci. W praktyce oznacza to konieczność inwestycji w dedykowane urządzenia typu WLAN (z ang. Wireless Local Area Network). Są wysoko wydajne i skalowalne, dzięki czemu doskonale radzą sobie w warunkach szkolnych, gdzie na niewielkiej powierzchni znajduje się stosunkowo duża liczba urządzeń mobilnych różnej klasy podłączonych do sieci w tym samym czasie. Są też bezpieczne w użytkowaniu, co jest zasługą między innymi systemów IPS, które zabezpieczają router oraz eliminują zagrożenie włamania na szkolne serwery. Wspominana technologia w drodze konfiguracji reguł dostępu do sieci poprzez udostępnianie wyłącznie ściśle zdefiniowanych portów przeciwdziała także pobieraniu nielegalnych plików, w tym między innymi: zdjęć, filmów zbędnych uczniom w szkole.

Kompetentny personel:

• zna złożony charakter Internetu jako medium oraz narzędzia umożliwiającą efektywną naukę,
• trafnie rozpoznaje znamiona nadużyć Internetu przez uczniów,
• reaguje na wszelkie przejawy niebezpiecznych zachowań w sieci w przestrzeni szkolnej,
• z zaangażowaniem omawia problematykę bezpieczeństwa w Internecie.

Nie sposób przecenić roli nauczycieli w procesie kształtowania i umacniania wartościowych zachowań, przede wszystkim odpowiedzialności, która chroni przez korzystaniem z Internetu w sposób niestosowny i wątpliwie bezpieczny. Tylko wychowawca biegle znający specyfikę tego złożonego medium, a dodatkowo będący na bieżąco z formami cyberprzemocy oraz skutecznymi technikami niwelowania jej skutków, jest w stanie realnie wspierać rodziców w procesie wychowawczym. Przede wszystkim pomóc im nauczyć dziecko, jak poruszać się w sieci, by stała się miejscem w pełni przyjaznym i pomocnym w rozwijaniu potencjału intelektualnego oraz osobowości (hobby). To możliwe dzięki przekazywaniu wiedzy o istocie cyberprzemocy, na której podstawie młody człowiek potrafi samodzielnie zgeneralizować reguły rządzące Internetem.

Nauczyciela w procesie wychowawczym powinna wspierać sama szkoła, przede wszystkim poprzez zaangażowanie w rozwój zawodowy także pod kątem umiejętności wychowawczo-pedagogicznych. W kontekście rozwijania kompetencji cyfrowych oraz problematyki bezpiecznego i odpowiedzialnego korzystania z zasobów dostępnych w sieci niezwykle istotne są specjalistyczne szkolenia ukierunkowanych na szczegółowym przedstawieniu: bieżących i prognozowanych tendencji rozwoju Internetu, nowoczesnych form zagrożeń internetowych oraz skutecznych technik przeciwdziałania im. Pomocne nauczycielom są również wysokiej jakości materiały dydaktyczne, na podstawie których mogą w przystępny sposób objaśniać, co w praktyce oznacza etyczne zachowanie użytkownika Internetu. Dzięki tak zorganizowanym lekcjom uczeń:

• zna i przestrzega standardów bezpieczeństwa cybernetycznego,
• trafnie rozpoznaje zagrożenia, na jakie może narazić się wskutek niewłaściwego korzystania z usług, narzędzi i wiadomości dostępnych w sieci,
• dba o bezpieczeństwo swoje i innych – jest świadom, jakich informacji nie powinien upubliczniać, odważnie sygnalizuje pojawienie się potencjalnego ryzyka.

Polityka bezpieczeństwa

Wobec uczniów:

• edukowanie o korzyściach płynących z bezpiecznego i etycznego korzystania z Internetu,
• kształtowanie umiejętności rozpoznawania i przeciwdziałania potencjalnym zagrożeniom,
• kształtowanie umiejętności wyszukiwania i wartościowania informacji odnalezionych w sieci.

Wobec rodziców:

• edukowanie o specyfice Internetu pod kątem powszechności treści szkodliwych,
• edukowanie o narzędziach blokujących dostęp do treści sprzecznych z normami wychowania,
• edukowanie o narzędziach zapewniających dziecku pełne bezpieczeństwo w sieci.

Szkolny system bezpieczeństwa opiera się na właściwej reakcji w sytuacji, kiedy bezpieczeństwo ucznia korzystającego z Internetu jest zagrożone. Stąd tak ważne jest, by każda placówka opracowała we współpracy z zewnętrznymi konsultantami – ekspertami ds. bezpieczeństwa w cyberprzestrzeni - szczegółową procedurę reagowania na zjawisko cyberprzemocy. Spisana i rozpowszechniona wśród personelu szkolnego, ma na celu jednoznacznie określać między innymi: jaką postawę powinni przyjąć nauczyciele, pedagodzy i dyrekcja wobec ofiar, sprawców oraz świadków internetowych zagrożeń w zależności od charakteru zdarzenia; jak pomóc poszkodowanemu i wesprzeć jego rodziców; kiedy konieczna jest interwencja instytucji zewnętrznych (poradni psychologiczno-wychowawczej, czy organów prawnych).

W Internecie o swoje bezpieczeństwo każdy dorosły dba samodzielnie, jednak trudno oczekiwać tego samego od najmłodszych. Pomimo iż rodzice są najbardziej rzetelnym źródłem wiedzy o cyberprzemocy, to misją szkoły jest wspierać ich w procesie wychowania dziecka do bezpiecznego i obyczajnego życia w wirtualnej rzeczywistości.